Aardgrasvrij maken

Voor een klimaatneutrale toekomst in Utrecht Oost sloegen de Universiteit Utrecht, Hogeschool Utrecht, Universitair Medisch Centrum Utrecht, Stichting Kantorenpark Rijnsweerd en energiespecialist EQUANS de handen ineen. In het kader van Goud onderzochten zij in de afgelopen jaren samen de mogelijkheden om de gebouwen en kantoren in het gebied met behulp van duurzame aardwarmte aardgasvrij te maken.

Onvoldoende duidelijkheid

In afwachting van de resultaten van het seismische onderzoek dat is uitgevoerd door EBN, was het de afgelopen maanden even stil rond Goud. Nadat de data deze zomer beschikbaar kwamen, zijn deze door de specialisten van EBN en EQUANS (voorheen ENGIE) nauwkeurig bestudeerd. De conclusie: de resultaten geven onvoldoende zekerheid over de mogelijkheid om warmte te winnen uit water dat zich dieper dan vier kilometer in de bodem (in de zogenoemde Dinantiën-laag) bevindt.

Op juiste diepte

Op basis van seismische gegevens van SCAN is geprobeerd de diepte en dikte van de beoogde kalksteenlaag zo goed mogelijk in beeld te brengen. “Allereerst wil je weten of je die laag op een bepaalde diepte tegenkomt”, zo laat projectdirecteur Rob Mathlener weten. “Iedere kilometer die je de bodem in gaat wordt het zo’n dertig graden warmer. Tel daar de oppervlaktetemperatuur bij op en dan vind je op een diepte van vijf tot zes kilometer een temperatuur van zo’n 180 graden Celsius.”

Inspirator

Als directeur van het team Energie van de Universiteit Utrecht is Rob verantwoordelijk voor het verduurzamen van de gebouwen op de campus en in de stad. Daarmee heeft de projectdirecteur van Goud momenteel een direct belang bij geothermie. Het idee om de campus indien mogelijk te verduurzamen met aardwarwarmte is afkomstig van voormalig directeur vastgoed van de universiteit en geologe Fiona van ’t Hullenaar. Zij is de grote inspirator van het Utrechtse aardwarmte-initiatief in Utrecht-Oost.

Warmte + elektriciteit

Met het onderzoek naar de mogelijkheden voor ultradiepe geothermie (dieper dan vier kilometer) richtte Goud zich op het winnen van warmte met een hoge temperatuur. Rob: “Naast warmte als voeding voor de aanwezige warmtenetten in het gebied, behoorde het genereren van elektriciteit wellicht ook tot de mogelijkheden. Water boven het kookpunt van 100 graden wordt stoom en met stoom kun je stroom maken. Maar aangezien de businesscase voor het stroomdeel gaandeweg minder aantrekkelijk bleek, hebben we ons eerst op warmtewinning geconcentreerd.”

Aanvullende seismiek

Speciaal voor Goud is door EBN aanvullend op SCAN extra seismiek geschoten. Deze extra lijnen zijn betaald door de gemeente Utrecht, de provincie Utrecht en de partners in het Goud-consortium. Rob: “Via dit kruis over Utrecht-Oost weten we nu veel meer, maar helaas gaven de beelden onvoldoende duidelijkheid voor een vervolg.”

Antwoord gevonden

“Uiteraard is het jammer dat Goud na negen jaar stopt. Maar met deze uitkomst hebben we wel een antwoord gevonden op onze centrale onderzoeksvraag en een basis gelegd voor verder onderzoek”, zo vervolgt Rob. “Kunnen we uit de aardlagen dieper dan vier kilometer warmte winnen voor de verduurzaming van het Utrecht Science Park en het naastgelegen Kantorenpark Rijnsweerd? Met de data die de huidige techniek ons biedt, kunnen we daar niet met ‘ja’ op antwoorden. Dit inzicht kan in de toekomst nog veranderen als er meer onderzoek gedaan is, maar op dit moment biedt de kennis van de ondergrond onvoldoende zekerheid voor commerciële ontwikkeling van ultradiepe geothermie.”

Waardevolle kennis

Samen met Lean, het andere aardwarmte onderzoek in de Utrechtse bodem (dat eerder dit jaar in september stopte), voer Goud sinds 2018 onder de vlag van Warmtebron Utrecht. Rob: “Beide onderzoeken naar Utrechtse aardwarmte hebben een schat aan waardevolle kennis opgeleverd die voorheen niet beschikbaar was. Daar kunnen nieuwe initiatieven op voortborduren. In tegenstelling tot andere regio’s in Nederland waar vanuit de olie- en gasindustrie veel kennis beschikbaar is over de ondergrond, was de provincie Utrecht nog één van de witte vlekken. Inmiddels beschikken we nu over een beter beeld van wat er zich hier op welke diepte onder onze voeten bevindt.

Green Deal

Goud was één van de projecten in het kader van de Green Deal Ultradiepe Geothermie (UDG). De Green Deal UDG is sinds 2017 een samenwerking tussen het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, EBN, TNO en vijf consortia. Het doel van de samenwerking is om de geologische aardlagen en daarmee een indicatie voor de haalbaarheid van aardwarmte op meer dan vier kilometer diepte in beeld te brengen.

Renkum

In overleg met andere UDG-projecten is inmiddels besloten dat Renkum, bij de papierfabriek van Parenco, als enige overblijft voor een mogelijke UDG onderzoeksboring . Rob: “Toekomstig onderzoek naar de toepassing van aardwarmte in Utrecht Oost zal zich richten op de winning uit aardlagen die minder diep in de bodem liggen. Zo gaat EBN in de komende jaren oostelijk van Utrecht een onderzoeksboring uitvoeren. Dat onderzoek richt zich op de potentie van de Rotliegend-laag op een diepte van zo’n twee tot drie kilometer.

Vervolg

Of het onderzoek van EBN de weg bereidt voor een mogelijk vervolg voor aardwarmtewinning in Utrecht Oost, is volgens Rob nog toekomstmuziek. “Nader onderzoek laten we over aan marktpartijen. Vanuit de universiteit zijn we uiteraard altijd bereid mee te denken over een perspectief voor verduurzaming van de warmtevoorziening in het gebied.”

Woorden van dank

“Voor nu wil ik graag alle betrokkenen bij Goud enorm bedanken voor de tijd, aandacht en middelen die zij in de afgelopen jaren in het onderzoek hebben gestoken. De partners binnen UMC Utrecht, de Hogeschool Utrecht, het Kantorenpark Rijnsweerd, EQUANS en natuurlijk het team binnen de Universiteit Utrecht. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat voor de samenwerking, EBN voor de geologische inzichten en daarnaast danken we de provincie en de gemeente Utrecht voor ondersteuning bij ontwikkeling van deze potentiële toekomstige game changer.”