“Via seismisch onderzoek brengen we de ondergrond in beeld en op basis daarvan kan beter ingeschat worden wat de potentie is voor de winning van aardwarmte”, vertelt Rutger Peenstra projectleider namens EBN en verantwoordelijk voor de uitvoering van de seismische operatie. “Met behulp van seismische ladingen sturen we geluidsgolven de grond in. De onderliggende structuren en aardlagen kaatsen de golven terug, waarna deze door geofoons (grondmicrofoons, red.) aan het aardoppervlak worden opvangen. De reistijd van de geluidsgolven levert een schat aan gegevens op. En daarmee kunnen we – tot wel 6 km diep – een beeld schetsen van de ondergrond.”
25 september 2020
Seismisch onderzoek SCAN
Onderzoeksproject Goud
EBN brengt ondergrond Utrecht-Oost in beeld voor onderzoek Goud naar ultradiepe aardwarmte
Nadat het slechte weer in februari roet in het eten gooide, streek de rondtrekkende crew van de seismische campagne aardwarmte Nederland (SCAN) onlangs weer neer in de provincie Utrecht. Vanuit hun veldkantoor in Bunnik gaan zij dagelijks op pad om de ondergrond in kaart brengen. Deze data geeft inzicht in de mogelijkheden van (ultradiepe) aardwarmte. Ook op en rond Utrecht Science Park is recentelijk onderzoek uitgevoerd. We gingen met de onderzoekers een middag het veld in.
Oost-Utrecht
Het beeld van de ondergrond op een diepte van zo’n kilometer is bijzonder waardevol voor het Utrechtse onderzoeksproject Goud. Vijf jaar geleden werd de basis gelegd voor het Utrechtse onderzoeksproject Goud (Geothermie Oost-Utrecht Duurzaam) vanuit de ambitie van Stichting Kantorenpark Rijnsweerd (SKR) om de warmtevraag te verduurzamen. Daarvoor werd in het vooronderzoek onder meer gekeken naar aardwarmte als één van de alternatieven gezien de aanwezigheid van drie warmtenetten in het gebied.
Extra onderzoekslijnen
Na uitgebreid vooronderzoek riep een aantal samenwerkende partijen riep vervolgens in 2014 het consortium Goud (Geothermie Oost Utrecht Duurzaam) in het leven. Het doel is om de mogelijkheden van ultradiepe aardwarmte te onderzoeken. Daarmee hopen we de gebouwen in het gebied van Kantorenpark Rijnsweerd en Utrecht Science Park van duurzame en lokaal opgewekte warmte en stroom te kunnen voorzien. “Met Goud willen we onderzoeken of de Dinantiën-laag op een diepte van zes kilometer watervoerend is, een goede doorlatendheid en voldoende dikte heeft”, vertelt projectdirecteur Rob Mathlener. “Aanvullend op het landelijke seismische programma SCAN, haalt EBN via enkele extra onderzoekslijnen specifiek voor Goud informatie op.”
‘Per jaar gebruikt de universiteit 20 miljoen kuub aardgas om de gebouwen te verwarmen. Als we daarvoor aardwarmte kunnen gebruiken, levert dat een enorme milieuwinst op’
Het veld in
Om met eigen ogen te zien hoe het seismisch onderzoek in zijn werk gaat, nodigde Rob enkele vertegenwoordigers van instanties uit voor een veldbezoek. “Voor ons als grootverbruiker is dit onderzoek enorm belangrijk”, zo laat Niekol Dols van de Universiteit Utrecht weten. Als adjunct-directeur en manager Strategie, Advies & Energie bij de directie Vastgoed & Campus Universiteit Utrecht is zij nauw betrokken bij het energiebedrijf van de universiteit, van productie tot strategie. “Per jaar gebruikt de universiteit 20 miljoen kuub aardgas om de gebouwen te verwarmen. Als we daarvoor aardwarmte kunnen gebruiken, levert dat een enorme milieuwinst op. Tijdens deze onderzoeksfase dragen we als kennispartner bij aan het project. Als blijkt dat ultradiepe aardwarmte in Oost-Utrecht een haalbare kaart is, dan stappen we uit het consortium en worden gewoon afnemer.”
Aanjager
Ondertussen gaat de universiteit ook fors investeren in haar vastgoedvoorraad. Niekol: “Daarbij gaat het in de komende tien jaar om 827 dus bijna een miljard euro. Kort samengevat komt het er op neer dat we naar minder vierkante meters gaan, maar wat we overhouden maken we zo toekomstbestendig mogelijk. Voor het energieverbruik betekent dat investeren in minder verbruik, maar ook het opwekken verder verduurzamen met diverse technieken. Als universiteit stappen we uiteraard graag in de rol van aanjager en stimulator in dergelijke projecten. Want als wij als kennisinstelling dat niet doen, wie dan wel? Ook voor de ontwikkeling van ultradiepe aardwarmte geldt dat je het lef moet hebben om tijd en geld te stoppen in een voor ons land nog vrij onbekende maar mogelijk zeer waardevolle techniek.”
Van boer tot boer
Bij het plannen van de lijnen voor SCAN en Goud wordt op de digitale kaarten informatie uit verschillende bronnen samengebracht. Rutger: “Zo zien we waar leidingen liggen, waar de grond in eigendom is van natuurbeschermingsorganisaties, waar waterwingebieden liggen en waar tijdens de Tweede Wereldoorlog is gebombardeerd. Vervolgens nemen we contact op met de grondgebruikers voor toestemming om de percelen te mogen betreden voor het onderzoek. Daarbij gaan we letterlijk van boer tot boer.”
‘Als je beseft dat het in totaal om 1.450 kilometer gaat, dan ga je dat zeker op je stappenteller terugzien. Dat is tegelijk een mooie metafoor voor wat er allemaal nog moet gebeuren voor we met zijn allen van het gas af kunnen’
Kleine footprint
Per dag haalt SCAN ongeveer vier kilometer aan nieuwe data op. Op de geplande lijn wordt iedere zestig meter een gat geboord van tien tot twintig meter diep. Dat gebeurt met een kleine tractor die achterop een mobiele boorinstallatie heeft. Als de boor op diepte is, dan wordt de seismische lading geplaatst. Rutger: “Als de ladingen en de geofoons zijn geplaatst, worden de geluidsgolven de grond ingestuurd en de reflecties daarvan geregistreerd. Aansluitend halen we alle geofoons weer op en laten we het terrein weer netjes achter. Voor de omgeving houden we onze operationele footprint zo klein mogelijk.”
Stappenteller
Ergens in het veld tussen De Meern en Montfoort loopt een groepje mannen in een rij door het veld om elke vijf meter op een vaste afstand van de testlijn een geofoon te plaatsen. “Indrukwekkend wat er allemaal moet gebeuren om deze data op te halen”, vertelt Perry van de Graaf, projectmanager Energie(transitie) bij het Universitair Medisch Centrum Utrecht terwijl hij het ‘treintje’ gadeslaat. Ook het UMC is één van de projectpartners in Goud. “Als je je beseft dat het in totaal om 1.450 kilometer gaat, dan gaan deze jongens dat zeker op hun stappenteller terugzien. Dat is tegelijk een mooie metafoor voor wat er allemaal nog moet gebeuren voor we met zijn allen van het gas af kunnen. Daar gaat een hele wereld achter schuil. Het wordt een mooie uitdaging om die duurzame toekomst met elkaar in te richten.”
Meer weten?
Volg SCAN via scanaardwarmte.nl voor de actuele stand van zaken.
De reactiemogelijkheid is gesloten